Komunia Apostołów, 1473 Josse van Wassenhove

Eucharystia - (z gr: eucharistia = dziekczynienie). Uczta ofiarna Jezusa, która z Jego woli powtarzana jest codziennie na Jego pamiątkę. Została ustanowiona przez Jezusa w czasie Ostatniej Wieczerzy. Jezus przemieniając chleb i wino w swoje Ciało i Krew i dając je uczniom, uprzedził oddanie swego życia na krzyżu ca całą ludzkość. Po zmartwychwstaniu Jezus ukazywał się uczniom w czasie ich zgromadzeń i wspólnych posiłków np. w Emaus uczniowie poznali Go po ,,łamaniu chleba” (Łk 24,13-35). Te doświadczenia uczniów sprawiły, że już pierwsze gminy chrześcijańskie gromadziły się w Dzień Pański na ,,łamanie chleba” (Dz 20, 7; 1Kor 16,2).

W ciągu wieków podstawowy obrzęd z Wieczernika otoczono różnymi modlitwami
i obrzędami. Aktualna odnowiona struktura Mszy św. jest wynikiem reformy liturgicznej Soboru Watykańskiego II, który zalecał tak ustalić porządek Mszy świętej, by ,,wyraźniej uwidocznić właściwe znaczenie i wzajemny związek poszczególnych części, a wiernym bardziej ułatwić pobożny i czynny udział” (KL 50).

Obecność Chrystusa w Eucharystii

W Eucharystii Jezus jest obecny w różnoraki sposób. Jest obecny w celebrującej wspólnocie, w głoszonym słowie Bożym i w osobie kapłana, który przewodniczy zgromadzeniu i działa w imieniu i ,,w osobie Chrystusa”. To sam Chrystus jest tym, który do nas mówi, głosi Ewangelie, składa Ojcu ofiarę i ją nam udostępnia, wyjaśnia i tłumaczy.
W szczególny sposób staje się Chrystus obecny pod postaciami chleba i wina nad którymi została wypowiedziana eucharystyczna modlitwa błogosławieństwa i dziękczynienia. Mocą powtarzanych przez kapłana słów samego Chrystusa, jest on obecny pod tymi postaciami prawdziwie, rzeczywiście i istotowo. Ta szczególna obecność, stanowiąca serce Eucharystii ma swój fundament w słowach Chrystusa wypowiedzianych w Wieczerniku: ,,To jest Ciało moje”; ,,To jest Krew moja”.

Uobecnienie Chrystusa w Eucharystii nie dokonuje się przez samo wypowiedzenie słów konsekracji, lecz przez modlitwę o dar Ducha skierowaną w imieniu Jezusa do Ojca. Chrystus czynił wszystko w Duchu Świętym, w Nim złożył siebie w ofierze i przez Niego jest stale obecny w kościele i świecie. Dlatego przed wypowiedzeniem ustanowienia kapłan modli się ,,Uświęć te dary łaską Ducha Świętego, aby stały się dla nas ciałem i krwią Chrystusa” (II Modlitwa Eucharystyczna). Uobecnienie w Eucharystii ofiary Chrystusa dokonuje się również na mocy słów samego Chrystusa: ,,To czyńcie na moją pamiątkę” (Łk 22,19;1Kor 11,24). ,,Pamiątka” w języku i rozumieniu Biblii nie jest tylko myślowym wspominaniem wydarzeń z przeszłości, lecz głoszeniem wielkich czynów Boga, które uobecniają się
w liturgicznych obrzędach. Eucharystyczna obecność Chrystusa jest obecnością trwałą – jak długo istnieją konsekrowane postacie chleba i wina, tak długo jest w nich obecny Chrystus. Eucharystia sprawowana przez Kościół jest sakramentalnym uobecnieniem złożonej raz na zawsze ofiary krzyżowej Chrystusa.

Eucharystia sprawowana przez zgromadzenie liturgiczne

Zgromadzenie liturgiczne jest znakiem Kościoła powszechnego i zapowiedzią przyszłego zgromadzenia wszystkich odkupionych w Królestwie Bożym. Gromadzimy się razem, aby zaświadczyć, ze jesteśmy ludźmi, których Pan powołał i odkupił, i aby Mu za to podziękować i przyswoić sobie owoce Jego zbawczego dzieła.

Chrystus składa w Eucharystii swą ofiarę przez liturgiczną posługę zgromadzenia,
a chrześcijańska wspólnota włączona przez chrzest w paschalne misterium Jezusa, jest zobowiązana do złożenia siebie jako żywej i świętej ofiary. Ta współofiara wiernych polega na ofiarowaniu Ojcu Jezusa Chrystusa, i siebie samych – swego życia i wszystkich rzeczy stworzonych. Ofiara zgromadzenia jako ofiara uwielbienia, dziękczynienia, przebłagania
i prośby jest sakramentalnym znakiem obecności jedynej ofiary Chrystusa. Eucharystia jest szczytem liturgii chrześcijańskiego życia, jest najwyższą formą uwielbienia Boga i źródłem naszego oddania się bliźnim.

Eucharystia – Ucztą Pańską

Jako że Eucharystia jest ofiarą, ucztą uobecniającą ofiarę Chrystusa, przyjęcie Chrystusa w Komunii św. stanowi jej integralną część. Komunia św. jest znakiem, iż cel ofiary jakim jest ścisłe zjednoczenie z Jezusem, został osiągnięty. Dlatego ten, kto nie przyjmuje ciała Pańskiego, nie uczestniczy w pełni we Mszy św. Przez przyjęcie Komunii św. Chrystus wnika w nas, a my w Niego: ,,Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim” (J6,56). Zjednoczenie z Chrystusem eucharystycznym pogłębia w nas przyjaźń z Bogiem, leczy rany zadane przez grzech, daje siłę i odwagę do walki ze złem, stanowi zadatek przyszłej nieśmiertelności i szczęścia zbawionych w niebie (J 6,54; Ap 49,9).

Chrześcijanin będący w stanie grzechu ciężkiego, powinien przed przyjęciem Komunii św. przystąpić do sakramentu pokuty. Niegodne bowiem przyjęcie Komunii św. nie przynosi zbawienia, lecz sąd (1 Kor 11,27-29). Z drugiej strony przesadna bojaźń przed przystąpieniem do stołu Pańskiego, powodowana poczuciem niegodności, nie jest wolą Bożą. Nigdy bowiem nie jesteśmy godni, a mimo to ciągle jesteśmy przez Chrystusa zaproszeni.

Eucharystia –jednością wszystkich chrześcijan

Uczestnictwo w jednym eucharystycznym chlebie, prowadzi do zjednoczenia
w jednym Ciele Chrystusa, którym jest Kościół ,,Ponieważ jeden jest chleb, przeto my, liczni, tworzymy jedno Ciało. Wszyscy bowiem bierzemy z tego samego chleba” (1 Kor 10,17).
W chlebie sporządzony z wielu ziaren i winie wyciśniętym z wielu gron Ojcowie Kościoła widzieli symbol jedności Kościoła, którą tworzy Eucharystia.. Uczestnictwo w Eucharystii powinno tę jedność pogłębiać.

Eucharystia jako sakrament jedności sprawowana jest przez całe zgromadzenie. Wierni powinni uczestniczyć w niej świadomie, pobożnie, zewnętrznie i wewnętrznie. Eucharystia sprawowana w poszczególnych wspólnotach zawsze jest sprawowana we wspólnocie z całym Kościołem. Podstawa tej wspólnoty jest jedność z biskupem, który związany jest węzłem jedności z kolegium biskupów i biskupem Rzymu. Więź tę wyraża modlitwa eucharystyczna, w której wymienia się imię papieża i miejscowego biskupa.

Sprawowanie Eucharystii wymaga pojednania i wspólnoty wewnątrz zgromadzenia. Wyraża się to we wspólnej modlitwie, śpiewie, w ujednoliconych gestach i postawach ciała, w znaku pokoju. Pogłębiona zostaje przez słuchanie słowa Bożego, eucharystyczną współofiarę i ucztę. Jedność zgromadzenia jest przede wszystkim dziełem Ducha Świętego.

Eucharystia jako sakrament jedności jest znakiem i źródłem jedności całej ludzkości. Wyraża się to w modlitwie powszechnej, w której ogarniamy myślą wszystkich ludzi i troski całego świata, oraz w ofiarach pieniężnych, których część przeznaczona jest dla ubogich. Eucharystia jest posłaniem w świat wszystkich ludzi w służbie miłości, pokoju i pojednania. Uczestnictwo w Eucharystii bez kształtowania tego świata w duchu sprawiedliwości
i braterskiej miłości jest zakłamaniem.

Eucharystia składa się z następujących części

Obrzędy wstępne – procesja do ołtarza, śpiew na wejście, pozdrowienie Chrystusa (poprzez gest ucałowania ołtarza) i zgromadzonych, akt pokuty, Kyrie eleison – Panie, zmiłuj się nad nami, , Chwała na wysokości, modlitwa dnia.

Liturgia słowa – dialog Boga ze swoim ludem

• I czytanie

• Psalm responsoryjny – jest odpowiedzią na usłyszane słowo Boże.

• II czytanie

• Śpiew ,,Alleluja” – przed Ewangelią – jest pozdrowieniem Chrystusa obecnego
w głoszonej Ewangelii.

• Ewangelia

• Homilia – wyjaśnia czytania w których Bóg mówił do swego ludu i karmił go duchem Chrystusowej Ewangelii.

• Wyznanie wiary – wspólnota przyjmuje słowo Boże usłyszane w czytaniach i Ewangelii

• Modlitwa powszechna – zgromadzenie wypełnia swą misję kapłańską modląc się za kościół i całą ludzkość.

Liturgia Eucharystyczna:

1. Przygotowanie darów

Przygotowaniu darów towarzyszy śpiew i modlitwa, a na ołtarzu zostają złożone chleb, wino
i woda, wierni składają ofiarę na potrzeby wspólnoty i biednych.

2. Modlitwa Eucharystyczna - rozpoczyna część centralną i najistotniejszą

• prefacja – dziękczynienie za dzieło zbawienia, a w aklamacji ,,Święty, Święty...potwierdzone przez całą wspólnotę;

• epikleza – modlitwa, w której Kościół błaga Ojca o Zesłanie Ducha Świętego, aby Jego mocą chleb i wino stały się Ciałem i Krwią Chrystusa;

• konsekracja – przeistoczenie. Szczytowy punkt Eucharystii, w którym mocą Chrystusa
i Ducha Świętego uobecnia się sakramentalne Ciało i Krew Chrystusa pod postacią chleba i wina, oraz Jego ofiara złożona na krzyżu.

• anamneza – modlitwa upamiętniająca cierpienia, śmierć, zmartwychwstanie i uwielbienie Chrystusa.

• modlitwa ofiarnicza - Kościół składa w ofierze Ojcu wraz z Chrystusem w Duchu Świętym Chrystusa i samych siebie.

• modlitwy wstawiennicze – wyrażają myśl, że Eucharystia jest sprawowana w jedności
z kościołem ziemskim i niebieskim.

• doksologia – skrót dziękczynienia i uwielbienia Boga przez całe zgromadzenie.

• Komunia święta – rozpoczyna ją Modlitwa Pańska. Znak pokoju i łamanie chleba wskazują, że uczestnictwo w jednym chlebie prowadzi do zjednoczenia w jednym Ciele Chrystusa. Dziękczynienie w ciszy po Komunii św. kończy prośba o owocne działanie Eucharystii w życiu każdego chrześcijanina.

3. Obrzędy zakończenia

• pozdrowienie

• błogosławieństwo kapłana

• rozesłanie – ma ono przypomnieć wiernym o obowiązku realizacji każdego dnia darów otrzymanych przy stole słowa Bożego i Ciała Pańskiego.

Formy kultu eucharystycznego poza Liturgią Eucharystyczną:

Adoracje Najświętszego Sakramentu i procesja eucharystyczna (szczególnie uroczysta w Boże Ciało), czterdziestogodzinne nabożeństwa.

Opracowano na podstawie:

Ilustrowana Encyklopedia dla Młodzieży ,,Bóg- Człowiek – Świat”, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1991;

Słownik Teologiczny 1, Księgarnia św. Jacka , Katowice 1985.