Jasełka

Jasełka – (od staropolskiego słowa: jasła = żłób). Wywodzą się ze średniowiecznych misteriów chrześcijańskich, a te z kolei sięgają starożytnej Grecji, miejsca narodzin
i ojczyzny teatru. Są teatralnym odtwarzaniem biblijnych wydarzeń związanych z Bożym Narodzeniem. Początek jasełkom dał św. Franciszek z Asyżu, który po powrocie z Ziemi Świętej, chcąc przybliżyć swym braciom i mieszkańcom miasta atmosferę Betlejemu,
w jednej z grot w pobliżu Greccio w 1223 r. w noc Bożego Narodzenia ustawił żłóbek
z sianem, w nim złożył prawdziwe dziecko, a wokół zgromadził owce, osła i wołu towarzyszące przyjściu na świat Jezusa. Powstał stąd zwyczaj ustawiania w kościołach
w okresie Bożego Narodzenia figurek przedstawiających tę scenę i kolędowania przy nich. Później zaczęto je przedstawiać przy pomocy ruchomych figurek lub żywych aktorów, wprowadzając coraz to nowe elementy biblijne i legendarne. Do europejskiej kultury chrześcijańskiej jasełka przeniknęły już w XII w. W Polsce zostały rozpowszechnione najprawdopodobniej w wieku XVI., a odgrywane były w kościołach lub na scenach szkół, prowadzonych w tym czasie w większości przez zakony. Do dziś zachowało się 17 rękopisów jasełek z XVII i XVIII w. Z kościoła i szkoły jasełka dostały się do folkloru np. do repertuaru amatorskich zespołów ludowych i kolędników chodzących z szopką. Szczególną popularnością cieszyły się sceny pasterskie, adoracje Nowo Narodzonego, a także epizody związane z Herodem. Z biegiem czasu zaczęły się do nich zakradać elementy pozareligijne, ludyczne, o tematyce całkowicie świeckiej, a nieraz nawet gorszącej. Z tego powodu niektórzy biskupi zaczęli wydawać edykty zakazujące wystawiania jasełek w kościołach
i dlatego zaczęto je przenosić do domów prywatnych i miejsc zebrań pozakościelnych. Największy rozwój jasełek ludowych przypada na XIX w.

Powstawały również jasełka o charakterze literackim, gdzie (np. w czasie zaborów) wątki biblijne przeplatają się z wątkami patriotycznymi np.: Szopka T Lenartowicza (1849), Jasełka M. Konopnickiej (1906), Betlejem Polskie L.Rydla (1905), Szopka Warszawska A.Oppmana (1914), czy Pastorałki L. Schillera (1931). Utwory te, piękne i wzruszające stanowią dowód ścisłego związku naszej kultury z chrześcijaństwem.

Dzisiaj jasełka wystawiane przez teatry cieszą się zawsze niezwykłą frekfencją. Często należą do repertuarów zespołów amatorskich przy parafiach, domach kultury i szkołach. Jasełka bardzo zrosły się z kulturą ludową i chrześcijańską. Spełniają one rolę ewangelizacyjną, przybliżając prawdy biblijne o przyjściu Chrystusa.

Opracowano na podstawie:

Ilustrowana Encyklopedia dla młodzieży ,,Bóg – Człowiek – Świat” – Księgarnia św. Jacka – Katowice 1991.