Niedziela Palmowa

czyli Męki Pańskiej

Jean Colombe, Wjazd Jezusa do Jerozolimy

Pamiątkę uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy obchodzono już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. W IV w. procesja znana była już w Jerozolimie, gdzie odbywano ją śladami Chrystusa z Betanii, przez Górę Oliwną do Jerozolimy (J 12,13). W czasie tej procesji biskup w otoczeniu wiernych trzymających w ręce palmy i śpiewających pieśni jechał tak jak Chrystus na oślęciu. Zwyczaj poświęcania palm i odbywania procesji w Niedzielę Palmową na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy ustala się od VII do VIII wieku.

Niedziela Palmowa rozpoczyna Wielki Tydzień. W tym dniu Kościół obchodzi wspomnienie uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Liturgia rozpoczyna się przed Mszą św. od poświęcenia palm w innej kaplicy lub przy krzyżu misyjnym, po czym zostaje odczytana Ewangelia i procesja do kościoła. Wierni idąc w procesji z palmami w ręku, publicznie składają hołd Chrystusowi, pragną wejść z Chrystusem do Jerozolimy i wziąć udział w najważniejszych wydarzeniach historii zbawienia. Palma wykonana z rozkwitających na wiosnę drzew (wierzba, iwa, brzoza, forsycja, ostrokrzew, buczyna, jałowiec) oznacza zwycięstwo Chrystusa nad śmiercią. Według wierzeń ludowych palma poświęcona w Niedzielę Palmową miała właściwości zabezpieczające przed nieszczęściami. W sztuce chrześcijańskiej jest symbolem męczeństwa.

Dni Wielkiego Tygodnia od Wielkiego Poniedziałku do Wielkiego Czwartku włącznie mają pierwszeństwo przed innymi dniami liturgicznymi. Gdyby w tym czasie wypadła np. Uroczystość Zwiastowania Pańskiego, to przenosi się ją na inny okres.

Symbolika Palmy

1. W starożytnej Mezopotamii palma daktylowa uchodziła za drzewo święte.

2. W Egipcie wachlarze z gałęzi palmowych były symbolem niekończącego się życia

3. Na monetach rzymskich palma jest znakiem Judei

4. Palma jest symbolem wszystkiego co wzniosłe i szlachetne. O mądrości Bożej jest powiedziane, że ,,wyrosła jak palma w Engaddi” (Syr 24, 18); ,,Sprawiedliwy zakwitnie jak palma” (Ps 92,13); symbol doskonałości i dobrobytu (Ps 92,13); symbol piękna (Pnp 7,8); symbol mądrości (Syr 24,14); życia. Z kolei o tych, którzy odwrócili się od Boga, czytamy w Księdze Hioba ,,Latorośl uwiędnie przed czasem, nie zazielenią się gałązki palmy” (Hi 15,32); w apokaliptycznych wizjach, męczennicy mają na sobie białe szaty, a w rękach palmy, co oznacza, że wznieśli się ponad wszystko, co ziemskie, a teraz otrzymują wieczną nagrodę (Ap 7,9); u Ojców Kościoła palma z Pieśni nad Pieśniami jest symbolem Maryi ,,Postać twoja wysmukla jak palma” (7,8)

5. Owoce palmy – to Chrystus

Święci przedstawiani z palmą w ręku

Zasłanianie krzyża i obrazów

Zwyczaj zasłaniania w niedzielę Męki Pańskiej krzyży i obrazów fioletowym materiałem pochodzi z XIII w.. Jest on różnie tłumaczony:

1. Biskup Wilhelm Durand z Mende we Francji twierdzi, że Chrystus w czasie swej męki ukrył przed ludźmi swoje bóstwo;

2. W jednym z Mszałów wydanych przed Soborem Watykańskim II czytamy, że zwyczaj ten przypomina wyniszczenie, poniżenie Zbawiciela i zmierza do tego, by obraz Ukrzyżowanego tym głębiej wyrył się w sercach ludzkich;

3. Według innych zasłonięcie krzyża nawiązywało do czytanego dawniej w te niedzielę fragmentu św. Jana o tym, że ,,Jezus ukrył się i wyszedł ze świątyni” (J8,59);

4. Jeszcze inni twierdzą, że na dawnych krzyżach nie zawsze znajdowało się ciało Chrystusa, lecz były one zdobione cennymi kamieniami. Tak więc w okresie rozważania Męki Pańskiej należało zasłonić wszelkie bogactwo, gdyż jest to czas postu i umartwienia;

5. Niektórzy podkreślają, że Chrystusowy krzyż zasłania się po to, aby z większą mocą zajaśniał w czasie odsłonięcia go i adoracji w Wielki Piątek.

ŚWIĘTE TRIDUUM PASCHALNE

Wielki Czwartek

Pierwszy Dzień Triduum rozpoczyna się Mszą Wieczerzy Pańskiej i kończy się Liturgią Męki Pańskiej w Wielki Piątek.

,,...niech nikt nie przystępuje do tej Wieczerzy z sercem fałszywym, z sumieniem grzesznym,
z pysznym mniemaniem o sobie, bez gotowości służenia”.

Jan Paweł II

Wydarzenia składające się na treść Wielkiego Czwartku, które liturgia tego dnia nam przypomina i na nowo uobecnia to:

Ustanowienie Sakramentu Eucharystii Ustanowienie Sakramentu Kapłaństwa Tajemnica Ogrójca

Do południa sprawowana jest w katedrze Msza Krzyżma Świętego, która nie należy ściśle do Triduum Paschalnego. Jest ona szczególnym znakiem jedności Kościoła, gdyż sprawują ją kapłani pod przewodnictwem swego biskupa Podczas Eucharystii następuje poświęcenie olejów świętych, używanych przy udzielaniu sakramentu namaszczenia chorych oraz krzyżma potrzebnego przy sakramentach chrztu, bierzmowania i kapłaństwa..

Wieczorem, w kościołach parafialnych sprawowana jest uroczysta Msza św. Wieczerzy Pańskiej na pamiątkę ustanowienia sakramentu Eucharystii i Kapłaństwa. Rozpoczyna ona uroczysty obchód Triduum Paschalnego. Jan Paweł II napisze, iż ,,tego dnia cały Kościół gromadzi się w Wieczerniku....aby wyznać i dać świadectwo, że stale w nim trwa – i nigdy z niego odejść nie może”. Po uroczystym odśpiewaniu ,,Chwała na wysokości Bogu” milkną dzwony i organy, aż do Wigilii Paschalnej. Zamiast dzwonków można usłyszeć dźwięk kołatek. Liturgia danego dnia ma zespolić wiernych, by należycie obchodzić święta Wielkanocne. Źródłem tej jedności winna być miłość i służba, na co wskazują teksty Ewangeliczne jak i symboliczny obrzęd umywania nóg ponawiany dziś w niektórych kościołach.

Po komunii św. w uroczystej procesji kapłan przenosi Najświętszy Sakrament do Ciemnicy upamiętniającej modlitwę Jezusa w Ogrójcu, Jego pojmanie i uwięzienie.

Po wspólnej adoracji Chrystusa w Ciemnicy kapłan dokonuje obrzędu obnażenia ołtarza głównego i otwiera puste tabernakulum. Ogołocenie ołtarza z elementów dekoracyjnych symbolizuje obnażenie Jezusa z szat. Wierni razem z Chrystusem czuwają na modlitwie rozważając Jego cierpienia.

Wielki Piątek

Drugi Dzień Triduum rozpoczyna się złożeniem Jezusa do Grobu i kończy celebracją Jego zmartwychwstania.

<

Wielki Piątek jest przeżywaniem męki i śmierci Zbawiciela. Jest to jedyny Dzień w roku,
w którym nie sprawuje się Mszy świętej. W ten bowiem dzień Jezus jako Najwyższy Kapłan sam złożył Bogu Najświętszą Ofiarę ze swojego życia. Dzień ten naznaczony jest wielką powagą
i żałobą. Podkreśla ją wystrój kościoła: brak kwiatów, obrusów, dywanów, cisza dzwonów, organów. Wierni w tym dniu indywidualnie prowadzą adoracje i odprawiają Drogę Krzyżową.

W godzinach popołudniowych gromadzą się na nabożeństwo Męki Pańskiej, w czasie którego szczególny akcent położony jest na oddanie czci tajemnicy krzyża. Przebieg liturgii wielkopiątkowej jest następujący:

Krótka adoracja (Kapłan, ubrany w szaty koloru czerwonego pada na twarz przed obnażonym ołtarzem, a z nim wierni zginają swe kolana przed misterium zbawczych wydarzeń.

Pierwsza Część:

1. Liturgia słowa (proroctwo Izajasza, psalm, Hbr, Pasja)

2. Modlitwa powszechna (składa się z 10 wezwań)

Druga część:

3. Adoracja Krzyża (Krzyże, które były zasłonięte materiałem koloru fioletowego od V niedzieli Wielkiego Postu w tym dniu są odsłaniane, obrazy zaś aż do rozpoczęcia Wigilii paschalnej). Po liturgii i przez cały następny dzień krzyż zostanie wystawiony do adoracji przez ucałowanie. Bo ,,na drzewie rajskim śmierć wzięła początek, na drzewie krzyża powstało nowe życie, a szatan, który na drzewie zwyciężył, na drzewie również został pokonany przez Jezusa Chrystusa”.

4. Komunia święta

Na zakończenie liturgii kapłan w uroczystej procesji przenosi Najświętszy Sakrament do kaplicy Bożego Grobu, który wierni nawiedzają i adorują, aż do Wigilii Wielkanocnej.

Chociaż chrześcijanie traktują ten dzień, jako dzień największe żałoby, to jednak powinno się go przeżywać jako dzień radości i zwycięstwa. W tym dniu dokonało się bowiem zapowiadane przez wiele tysięcy lat, odkupienie człowieka, pojednanie go z Bogiem, wyzwolenie z największej niewoli jaką jest grzech. Dlatego winien on być jak pisze ks. A.L Szafrański ,,opromieniony blaskiem zmartwychwstania”.

W Wielki Piątek obowiązuje chrześcijan wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post ścisły. Wielu podejmuje dodatkowe umartwienia.

Dzień Męki Pańskiej jest największym świętem u protestantów i luteranów. Każdy piątek jest dniem świętym u Mahometan, jak u nas niedziela.

Adoracja Krzyża znana jest w Jerozolimie pod koniec IV w. Rano w Kościele św. Krzyża na Golgocie, oddawano cześć relikwiom Krzyża Świętego, zaś w godzinach popołudniowych czytano tam Pismo Święte i śpiewano psalmy.

W Rzymie adoracja na wzór jerozolimski pojawia się w VII w. Papież w procesji
z relikwiami Krzyża Świętego udaje się z Lateranu do kościoła Krzyża Jerozolimskiego, by tam oddać mu hołd.

Obrzęd odkrywania i ukazywania krzyża, oraz potrójnego przy nim przyklękania pochodzi
z Hiszpanii i Galii. Do liturgii rzymskiej elementy te weszły w IX/X w.

"Adoracja mistycznego Baranka" Masaccia 1426

Wielka Sobota

Przez całą Wielką Sobotę nie odprawia się Mszy świętej i nabożeństw. Wierni gromadzą się przy Grobie Pańskim, rozważając Jego mękę i śmierć. To dzień ciszy i skupienia, modlitewnego oczekiwania na cud zmartwychwstania. W tym dniu nie ma nic z żałoby, smutku, ale wewnętrzna radość płynąca z wiary w bóstwo Chrystusa i z nadziei wypełnienia wszystkiego, co zapowiedział. Do południa odbywa się w kościołach lub kapliczkach przydrożnych, święcenie pokarmów. Zwyczaj ten pochodzi z pierwszych wieków chrześcijaństwa. Wieczorem jest odprawiany obrzęd wigilii paschalnej, który należy już do obchodów Niedzieli Zmartwychwstania Chrystusa z grobu i wiernych z grzechu poprzez łaskę chrztu.

Gdy ciało Jezusa spoczywało w grobie, Jego dusza zstąpiła do piekieł - by wyzwolić tych, którzy do tej pory na skutek grzechu pierworodnego podlegali władzy szatana. W ten sposób Jezus wypełnił swą odkupieńczą misję, biorąc na siebie karę za grzechy ludzi. Wyprowadził z otchłani dobrych i sprawiedliwych, a pozostawił tylko tych, którzy na pobyt w tym miejscu z własnej woli się skazali.

Jacopo Bellini, Chrystus w otchłani

Wigilia Paschalna

Trzeci Dzień Triduum rozpoczyna się Liturgią Wigilii Paschalnej w Wielką Noc i kończy Nieszporami (chrzcielnymi) Niedzieli Zmartwychwstania.

Odnowa posoborowa w szczególny sposób zaakcentowała obchód wigilii paschalnej, która ,,sprawowana w świętą noc, w którą Pan zmartwychwstał, jest uważana za matkę wszystkich wigilii”, święto wszystkich świat. Jest tajemnicą, ku której zmierzają wszystkie uroczystości roku liturgicznego. Treścią tego święta jest zwycięstwo Chrystusa nad mocami zła, jak też zmartwychwstanie człowieka do życia Bożego.

Liturgia Wielkanocna jest przygotowaniem do świętowania paschy wiecznej ,,której – jak pisze ks. S. Koperek – promienie dotykają człowieka już dziś , dając mu, już teraz częściowo zakosztować tej radości, która jest dla niego przeznaczona”.

Obchód Wigilii Paschalnej składa się z czterech części:

1. Liturgia światła – w czasie której poświęca się ogień i paschał, wnosi uroczyście światło do ciemnego kościoła i śpiewa Orędzie Paschalne;

2. Czytania biblijne – w których rozważane są wielkie dzieła Boże tworzące historie zbawienia;

3. Liturgia chrzcielna – gdzie po poświęceniu wody (gdy chrzest nie jest przewidziany) następuje wspólne odnowienie obietnic chrztu świętego.

4. Msza Paschalna – w czasie której zabrzmią wszystkie dzwony i odśpiewane zostanie trzykrotne radosne ,,Alleluja” wielkanocne

   Liturgia Wielkanocna jest źródłem formowania u człowieka nowego życia, które winno być nieustannie pogłębiane i rozwijane przez systematyczny udział we Mszy św. na przestrzeni roku liturgicznego. Chrześcijanin powinien z niej czerpać siłę, by móc upodabniać się do Tego którego kocha.